Een stedenband is een formele vriendschapsband of partnerschap tussen een Nederlandse stad en een stad in een ander land. Doel van zo’n band is om kennis te delen, van elkaars cultuur te leren en/of om elkaar op een bestuurlijk niveau te ondersteunen. Stedenbanden kunnen erg van elkaar verschillen. Dat heeft mede te maken met wanneer deze ontstaan zijn. Alle stedenbanden zijn een vorm van internationale gemeentelijke samenwerking.

• De eerste stedenbanden zijn ontstaan na de Tweede Wereldoorlog. Om nieuwe conflicten te voorkomen werden samenwerkingsverbanden tussen verschillende Europese gemeenten aangegaan. De burgers van gemeenten uit verschillende Europese landen werden door middel van stedenbanden en vriendschapsprojecten bij elkaar gebracht, zodat er meer wederzijds begrip zou ontstaan.
• Later, in de jaren zestig werden veel stedenbanden aangegaan vanuit een idealistisch motief. Nederlandse gemeenten gingen gemeenten in ontwikkelingslanden steunen omdat ze arm waren of politiek onderdrukt werden.
• Vanaf het jaar 2000, toen de VN een campagne startte om gemeenten meer te betrekken bij het behalen van de Millennium ontwikkelingsdoelstellingen, zijn Nederlandse gemeenten meer verantwoordelijkheid gaan nemen. Zij zijn manieren gaan zoeken om bij te dragen aan mondiale problemen zoals armoede en analfabetisme. Dit heeft ervoor gezorgd dat steeds meer gemeenten zich bezighouden met ontwikkelingssamenwerking en projecten uitvoeren in derde wereldlanden.

Meer recent is als streven bij een aantal stedenbanden de wens toegevoegd om ook economisch voordeel te halen uit een stedenband.